اصطلاحات عمومی و تخصصی حوزهارزهای دیجیتال، برای تازه‌واردان به این عرصه تا حدی گمراه‌کننده است. یکی از شایع‌ترین این موارد، درک نادرست از بلاک چین، بیت کوین و تفاوت میان آن‌هاست. آیا این دو مفهوم هر دو یکی هستند؟ این دو چه تفاوتی با یکدیگر دارند و از چه جنبه‌هایی شبیه هستند؟ در این مقاله کامل برای شما شرح میدهیم.

برخی افراد هنگامی که می‌خواهند درباره فناوری بلاک چین صحبت کنند به بیت کوین اشاره می‌کنند. برخی دیگر هم به‌طور کلی هنگام صحبت از ارزهای دیجیتال، از بلاک چین نام می‌برند. در هر حال، این دو واژه را نمی‌توان به‌جای هم به کار برد؛ زیرا هر دو به مفاهیم متفاوت اما مرتبطی اشاره می‌کنند. بنابراین درک تفاوت این دو مفهوم برای افراد تازه‌کار بسیار مهم است.

بلاک چین یک فناوری است که اولین بار در بیت کوین مورد استفاده قرار گرفت و شبکه بیت کوین از آن استفاده می‌کند تا به هدف اصلی خود یعنی تمرکززدایی برسد.

در حقیقت بلاک چین یک فناوری برای ذخیره همیشگی اطلاعات است که ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین از آن برای تأیید تراکنش‌ها به‌صورت غیرمتمرکز استفاده می‌کنند. این فناوری می‌تواند کاربردهای دیگری هم به‌جز ارز دیجیتال داشته باشد.

برای درک تفاوت بیت کوین و بلاک چین، می‌توانیم از تشبیهات بسیار ساده استفاده کنیم. لازم نیست راه دوری برویم؛ همه شما هر روز (و حتی همین الان) از اینترنت استفاده می‌کنید و درباره آن دانش نسبی دارید؛ پس از اینترنت شروع می‌کنیم:

• اینترنت، فناوری ویژه‌ای برای اشتراک‌گذاری اطلاعات است.
• موتورهای جستجو یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین راه‌های استفاده از فناوری اینترنت به شمار می‌روند.
• وبسایت گوگل، یکی از معروف‌ترین و قدیمی‌ترین موتورهای جستجو است.

به همین ترتیب:

• بلاک چین فناوری ویژه‌ای است که برای ثبت اطلاعات به‌صورت غیرمتمرکز به کار گرفته می‌شود.
• ارزهای دیجیتال یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین راه‌های استفاده از فناوری بلاک چین به شمار می‌روند.
• بیت کوین به‌نوبه خود، اولین و شناخته‌شده‌ترین نمونه یک ارز دیجیتال است.

درست است که امروزه بسیاری از کاربران اینترنت تمام نیازهای اینترنتی خود را از طریق گوگل برآورده می‌کنند؛ اما هیچ‌گاه گوگل را با اینترنت اشتباه نمی‌گیریم و آن‌ها را به‌جای یکدیگر به کار نمی‌بریم. بنابراین اگرچه بیت کوین هم اولین و پرطرفدارترین نمونه کاربردی فناوری بلاک چین است، اما نباید این دو را با هم اشتباه گرفت.

مفهوم کلی بلاک چین

اغلب بلاک چین‌ها به‌عنوان یک دفترکل دیجیتالی توزیع‌شده و غیرمتمرکز طراحی شده‌اند. به بیانی ساده، بلاک چین یک دفتر کل دیجیتال است که نسخه الکترونیکی یک دفتر کل کاغذی محسوب می‌شود و وظیفه ثبت فهرستی از تراکنش‌ها را برعهده دارد. برای درک بهتر این مفهوم لازم است ابتدا با مفاهیم «دفتر‌کل»، «غیرمتمرکز» و «توزیع‌شده» بیشتر آشنا شویم. در ادامه، هر یک از این مفاهیم را به‌طور خلاصه توضیح خواهیم داد.

دفتر‌کل

اگر تا‌کنون دفترهای ثبت حسابداری را از نزدیک دیده باشید، به‌خوبی با مفهوم دفترکل آشنا هستید. دفترکل حسابداری، دفتری است که تمامی معاملات یک شرکت یا نهاد اقتصادی، به همراه حساب‌های بدهکار و بستانکار در آن ثبت و ذخیره می‌شود. اما ویژگی خاصی که دفترکل را از دفترهای یادداشت معمولی متمایز می‌کند، ارتباط خاص صفحات آن با یکدیگر است. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، در پایین هر صفحه از دفترکل، عبارت «نقل به صفحه …» و در بالای هر صفحه عبارت «منقول از صفحه …» آورده شده است.

پس از تکمیل هر صفحه، مجموع تمامی حساب‌های موجود در این صفحه، در قسمت «نقل به صفحه …» نوشته شده و به صفحه بعد منتقل می‌شود. همچنین در ابتدای هر صفحه، مجموع حساب‌های صفحه قبل در قسمت «منقول از صفحه …» نوشته می‌شود. به این ترتیب تمامی صفحات دفترکل به‌صورت زنجیروار به یکدیگر متصل شده و اطلاعات، به‌طور دائمی ثبت می‌شوند.

حال وقتی از بلاک چین به‌عنوان یک دفترکل صحبت می‌کنیم، منظورمان یک پایگاه داده دیجیتالی برای ثبت و ذخیره اطلاعات، به‌صورت دائمی و تغییرناپذیر است. به‌ بیان دقیق‌تر، بلاک چین یک زنجیره خطی شامل چندین بلاک است که از طریق روش‌های رمزنگاریبه یکدیگر متصل و ایمن می‌شوند. می‌توان هر بلاک را در بلاک چین مانند یک صفحه از دفترکل در نظر گرفت. رمزنگاری بلاک‌ها نیز شبیه به همان مکانیسمی است که صفحات یک دفترکل را به یکدیگر مرتبط و متصل می‌کند. البته روش‌های رمزنگاری در بلاک چین، بسیار پیچیده‌تر و امن‌تر از دفترکل‌های سنتی هستند.

غیرمتمرکز بودن

واژه غیرمتمرکز به نحوه مدیریت دفترکل اشاره دارد. برای درک تفاوت میان بلاک چین و دفترکل‌های سنتی و متمرکز، اَشکال مرسوم دفترکل‌های متمرکز نظیر سوابق عمومی فروش مسکن، سوابق یک بانک از برداشت پول از خودپرداز و فهرست موارد فروش فروشگاه ای‌بی (eBay) را در نظر بگیرید. در هر کدام از این موارد، یک سازمان دفترکل را کنترل می‌کند؛ یک سازمان دولتی، یک بانک یا یک فروشگاه مانند ای‌بی.

مشکل دفترکل‌های متمرکز آن است که قابل‌تغییر هستند و یک نهاد مرکزی به‌راحتی می‌تواند آنها را دستکاری کند؛ زیرا قدرت تصمیم‌گیری برای شبکه و تمامی اطلاعات ثبت‌شده در آن، در انحصار یک نهاد خاص است. در مقابل، دفترکل غیرمتمرکز (که فناوری بلاک چین هم نوع خاصی از آن محسوب می‌شود)، غیرقابل‌دستکاری و تغییرناپذیر است؛ زیرا در این سیستم، قدرت تصمیم‌گیری در اختیار تمام اعضای شبکه است (و نه یک شخص یا نهاد خاص)؛ بنابراین هیچ قدرت مرکزی در آن وجود نخواهد داشت.

توزیع‌شدگی

پتوزیع‌شدگی، مفهومی است که ساختار یک دفترکل را توصیف می‌کند. در سیستم‌های توزیع‌شده، به‌جای ذخیره اطلاعات بر روی یک سرور یا یک پایگاه داده خاص، این اطلاعات در میان تمام اعضای مشارکت‌کننده در شبکه منتشر می‌شود. در مثال‌های قبل (دفترکل‌های سنتی)، تنها یک نسخه اصلی از دفترکل وجود دارد که در اختیار یک سازمان دولتی، بانک و یا یک فروشگاه خاص است. سایر نسخه‌های دفترکل، صرفاً نسخه پشتیبان به‌حساب می‌آید که هیچ رسمیتی ندارد.

در مقابل، فناوری بلاک چین به‌صورت یک دفترکل توزیع‌شده عمل می‌کند؛ به این معنی که هیچ نسخه واحدی از دفترکل وجود ندارد و هر کاربری که تصمیم به عضویت و مشارکت در فرایند نگهداری و حفظ شبکه بلاک چین بگیرد، یک نسخه الکترونیکی از داده‌های بلاک چین را که به‌طور مرتب با آخرین تراکنش‌ها به‌روز می‌شود، به‌همراه سایر کاربران و به‌صورت هم‌زمان در اختیار خواهد داشت. در چنین شرایطی، حتی با هک کردن یا از کار انداختن یکی از پایگاه‌های داده نیز نمی‌توان اطلاعات ذخیره‌شده بر روی بلاک چین را تغییر داده و یا حذف کرد.

بلاک چین؛ یک دفتر کل غیرمتمرکز و توزیع شده

شبکه‌های بلاک چینی، دفترکل‌های توزیع‌شده و غیرمتمرکزی هستند که امنیت آن‌ها با استفاده از فناوری رمزنگاری و از طریق مشارکت جمعی بسیاری از کاربران که در سراسر جهان پراکنده هستند، حفظ می‌شود. این کاربران با عنوان «نودهای شبکه» (Nodes) نیز شناخته می‌شوند که در فرایند تأیید و اعتبارسنجی معاملات مشارکت می‌کنند.

فناوری بلاک چین ممکن است در سایر فعالیت‌هایی که لزوماً نیازی به عملیات مالی ندارند نیز به کار گرفته شود، اما بلاک چین در حوزه ارزهای دیجیتال، مسئولیت حفظ و حراست از یک بایگانی دائمی از کلیه تراکنش‌های تأییدشده را برعهده دارد.

نحوه کارکرد بلاک چین

واژه بلاک چین، برگرفته از نحوه سازمان‌دهی اسناد و مدارک در این سیستم است؛ زنجیره‌ای از بلاک‌های به‌هم‌پیوسته که شامل داده‌ها و اسناد هستند.

به‌بیان خیلی ساده، یک بلاک در بلاک چین، بسته‌ای از داده‌هاست که فهرستی از اطلاعات تراکنش‌های اخیر را (در کنار برخی موارد دیگر) در بر می‌گیرد؛ درست مانند یک فهرست خرید چاپ‌شده روی کاغذ.

اما ویژگی خاص بلاک چین آن است که بلاک‌ها قابل‌تغییر نیستند (مانند قراردادن هر صفحه کاغذ چاپ‌شده، در یک جعبه مهروموم‌شده). همان‌‌طور که بلاک‌های جدید به بلاک چین اضافه می‌شوند، سابقه‌ای پیوسته‌ از بلاک‌های به‌هم‌مرتبط تشکیل می‌شود (مانند یک دفترکل فیزیکی و صفحات متعدد آن که سوابق را نگهداری می‌کند). آن‌چه تا اینجا گفتیم، یک تشبیه بسیار ساده بود اما فرایند واقعی بلاک چین بسیار پیچیده‌تر است.

یکی از مهم‌ترین دلایل مقاومت بلاک چین در برابر تغییر، حذف یا اصلاح داده‌های ثبت‌شده، این است که بلاک‌ها با استفاده از یک مکانیسم رمزنگاری به یکدیگر مرتبط و ایمن می‌شوند. به این معنی که از داده‌های موجود در هر بلاک، یک خروجی رمزنگاری‌شده تولید و در بلاک بعد ذخیره می‌شود (چیزی شبیه به همان مکانیسم مورد‌استفاده در دفترکل‌های حسابداری).

بر‌اساس سازوکار رمزنگاری، هر بلاک جدید به بلاک‌قبلی خود مرتبط می‌شود زیرا خروجی رمزنگاری‌شده بلاک قبلی، در این بلاک ثبت شده است. زیبایی این چینش در آن است که با اضافه‌شدن هر بلاک جدید به بلاک چین، تغییر داده‌های آن عملاً غیرممکن می‌شود، زیرا بلاک‌ها با رمزنگاری ایمن می‌شوند و شکستن رمزنگاری و قوانین بسیار پرهزینه و دشوار است.

پس به‌طور خلاصه، یک بلاک چین، زنجیره‌ای از بلاک‌های داده به‌هم‌پیوسته‌ است که به‌ترتیب زمانی سازمان‌دهی شده و با اثبات رمزنگاری ایمن می‌شوند.